رتودنسی دندان؛ از بریس تا الاینر
ارتودنسی دندان؛ از بریس تا الاینر
ارتودنسی یکی از شاخه‌های تخصصی دندانپزشکی است که با هدف اصلاح ناهنجاری‌های فکی و دندانی، بهبود عملکرد دهان و افزایش زیبایی لبخند انجام می‌شود. این درمان فقط برای زیبایی نیست، بلکه تأثیر مستقیم بر سلامت دهان و حتی کیفیت زندگی دارد. در این مقاله به طور کامل با دلایل نیاز به ارتودنسی، انواع روش‌ها، مراحل درمان و مراقبت‌های لازم آشنا می‌شوید.
چرا ارتودنسی لازم است؟
دندان‌های نامرتب یا فک‌های نامتناسب می‌توانند مشکلات زیادی ایجاد کنند، از جمله:
اختلال در جویدن و گوارش: وقتی دندان‌ها درست روی هم قرار نمی‌گیرند، عمل جویدن کامل انجام نمی‌شود و این موضوع می‌تواند به مشکلات معده و دستگاه گوارش منجر شود.
مشکلات گفتاری: برخی ناهنجاری‌های فکی باعث تلفظ نادرست برخی حروف می‌شوند.
سایش غیرطبیعی دندان‌ها: اگر تماس دندان‌ها درست نباشد، بخش‌هایی از مینای دندان بیشتر ساییده می‌شود.
درد مفصل فکی-گیجگاهی (TMJ): ناهنجاری فکی می‌تواند فشار غیرطبیعی به مفصل وارد کند.
کاهش اعتمادبه‌نفس: ظاهر نامرتب دندان‌ها در تعاملات اجتماعی و کاری اثرگذار است.
تحقیقات نشان داده افرادی که لبخند زیبا و دندان‌های منظم دارند، در موقعیت‌های اجتماعی احساس راحتی بیشتری کرده و اعتمادبه‌نفس بالاتری دارند.
انواع ناهنجاری‌های فکی و دندانی
ناهنجاری‌ها ممکن است به دلیل ژنتیک، عادات دهانی دوران کودکی (مثل مکیدن انگشت)، یا آسیب‌های فک و صورت ایجاد شوند. شایع‌ترین موارد عبارتند از:
اوربایت (Overbite): دندان‌های بالایی بیش از حد روی دندان‌های پایینی را می‌پوشانند.
آندربایت (Underbite): فک پایین جلوتر از فک بالا قرار می‌گیرد.
کراس‌بایت (Crossbite): بخشی از دندان‌های بالا هنگام بسته شدن دهان، داخل دندان‌های پایین قرار می‌گیرند.
اپن‌بایت (Open Bite): هنگام بسته بودن فک‌ها، فاصله‌ای بین دندان‌های بالا و پایین باقی می‌ماند.
ازدحام دندانی: کمبود فضا باعث روی‌هم‌افتادن دندان‌ها می‌شود.
فاصله بین دندانی (Diastema): وجود فضای خالی بیش از حد بین دندان‌ها.
هر یک از این مشکلات می‌تواند پیامدهای عملکردی و زیبایی داشته باشد و درمان مناسب نیاز دارد.
امروزه با روش‌های نوین ارتودنسی، اصلاح نامرتبی دندان به شکلی سریع‌تر و کم‌دردتر از گذشته امکان‌پذیر شده است.
گزینه‌های درمانی: از بریس فلزی تا الاینر شفاف
امروزه ارتودنسی محدود به یک روش نیست و گزینه‌های مختلفی بسته به سن، نوع مشکل و بودجه بیمار وجود دارد:
بریس فلزی سنتی
ویژگی: براکت‌ها و سیم‌های فلزی که به دندان متصل می‌شوند.
مزایا: مقاوم، مناسب برای اصلاح تمام ناهنجاری‌ها، هزینه کمتر.
معایب: ظاهر قابل‌مشاهده، احتمال تحریک لثه یا گونه.
بریس سرامیکی
ویژگی: براکت‌های همرنگ دندان یا شفاف.
مزایا: زیبایی بیشتر نسبت به فلزی.
معایب: شکننده‌تر، احتمال لک‌شدن، کمی گران‌تر.
بریس پشت دندانی (لینگوال)
ویژگی: نصب براکت در پشت دندان‌ها.
مزایا: کاملاً پنهان از دید.
معایب: دشواری در تمیز کردن، هزینه بالا، احتمال ایجاد احساس ناخوشایند روی زبان.
الاینر شفاف (مانند Invisalign)
ویژگی: قالب‌های پلاستیکی شفاف و متحرک.
مزایا: نامرئی، قابلیت خارج کردن هنگام غذا خوردن و مسواک‌زدن.
معایب: مناسب همه موارد نیست، نیاز به نظم بالا در استفاده.
فرایند ارزیابی و برنامه درمان
یک درمان ارتودنسی اصولی معمولاً این مراحل را طی می‌کند:
معاینه اولیه: بررسی وضعیت دندان‌ها، فک‌ها و بافت‌های دهانی.
تصویربرداری: رادیوگرافی پانورامیک، سفالومتری و اسکن دیجیتال.
قالب‌گیری یا اسکن سه‌بعدی: برای طراحی دقیق دستگاه ارتودنسی.
برنامه درمان: انتخاب نوع بریس یا الاینر، تخمین مدت درمان و هزینه.
شروع درمان: نصب دستگاه و تنظیمات اولیه.
ویزیت‌های دوره‌ای: هر ۴ تا ۸ هفته برای تنظیم سیم یا تعویض الاینر.
نکات مراقبتی در دوران ارتودنسی
در طول درمان، رعایت بهداشت دهان اهمیت دوچندان پیدا می‌کند:
مسواک‌زدن با مسواک مخصوص ارتودنسی پس از هر وعده غذایی.
استفاده روزانه از نخ‌دندان یا واترجت.
پرهیز از غذاهای سفت (آجیل، یخ) و چسبناک (آبنبات، آدامس).
مراجعه منظم به متخصص.
استفاده از دهان‌شویه ضدباکتری.
عدم رعایت این نکات می‌تواند باعث پوسیدگی، التهاب لثه یا شل‌شدن براکت‌ها شود.
در نتیجه پیش از آغاز درمان ارتودنسی، معاینه دقیق و انتخاب روش مناسب، نقش مهمی در دستیابی به بهترین نتیجه دارد.
مزایا و معایب هر نوع بریس
| نوع بریس | مزایا | معایب |
| فلزی | مقاوم، کارایی بالا، قیمت مناسب | ظاهر کمتر زیبا |
| سرامیکی | زیبایی بیشتر، همرنگ دندان | شکننده‌تر، احتمال لک‌شدن |
| پشت دندانی | پنهان از دید، زیبایی ظاهری | سختی در تمیز کردن، هزینه بالا |
| الاینر شفاف | راحتی، امکان خارج کردن، نامرئی | مناسب همه موارد نیست، نیاز به نظم |
مدت درمان و عوامل مؤثر
مدت درمان معمولاً بین ۱۲ تا ۳۶ ماه متغیر است. عوامل تعیین‌کننده عبارتند از:
سن بیمار
شدت ناهنجاری
نوع دستگاه
میزان همکاری بیمار
وضعیت سلامت لثه و استخوان فک
هزینه‌های ارتودنسی و روش‌های پرداخت
هزینه ارتودنسی به موارد زیر بستگی دارد:
نوع بریس یا الاینر
پیچیدگی درمان
طول مدت درمان
موقعیت جغرافیایی و شهرت متخصص
بسیاری از کلینیک‌ها امکان پرداخت اقساطی و استفاده از بیمه‌های تکمیلی را فراهم می‌کنند.
ارتودنسی برای بزرگسالان
اگرچه بهترین زمان ارتودنسی سنین نوجوانی است، بزرگسالان نیز می‌توانند نتیجه بگیرند.
مزایا:
بهبود لبخند و چهره
پیشگیری از مشکلات مفصل فک
افزایش اعتمادبه‌نفس
چالش‌ها:
حرکت دندان‌ها کندتر است.
ممکن است نیاز به جراحی فک در موارد شدید وجود داشته باشد.
نتیجه‌گیری؛ حفظ نتایج و استفاده از ریتینر
پس از پایان درمان، استفاده از ریتینر ضروری است تا دندان‌ها به حالت قبل برنگردند.
انواع ریتینر شامل ثابت (سیم ظریف پشت دندان) و متحرک (پلاستیکی شفاف) است.
عدم استفاده از ریتینر می‌تواند باعث برگشت بخشی از ناهنجاری‌ها شود.
دیدگاهتان را بنویسید