پیشگیری و درمان بیماری‌های لثه (پریودنتال)
پیشگیری و درمان بیماری‌های لثه (پریودنتال)
۱. تعریف بیماری‌های لثه و انواع آن
بیماری‌های لثه یا بیماری‌های پریودنتال، گروهی از اختلالات التهابی بافت‌های اطراف دندان هستند که شامل لثه، لیگامان پریودنتال، سمانتوم (پوشش ریشه دندان) و استخوان آلوئول می‌شود. این بیماری‌ها معمولاً به دلیل تجمع پلاک میکروبی روی سطوح دندان و لثه ایجاد می‌شوند و اگر درمان نشوند، می‌توانند به از دست رفتن دندان‌ها منجر شوند.
انواع اصلی بیماری‌های لثه عبارت‌اند از:
ژینجیویت (Gingivitis): التهاب سطحی لثه که معمولاً با خونریزی هنگام مسواک‌زدن همراه است. در این مرحله، آسیب برگشت‌پذیر است.
پریودنتیت (Periodontitis): مرحله پیشرفته‌تر بیماری که باعث تخریب بافت همبند و استخوان نگهدارنده دندان می‌شود. این آسیب اغلب غیرقابل بازگشت است.
پریودنتیت پیشرفته و تهاجمی: شکل سریع و مخرب بیماری که در مدت کوتاهی منجر به لقی و از دست دادن دندان‌ها می‌شود.
۲. علل و عوامل خطر (پلاک، سیگار، دیابت)
اپلاک میکروبی: مهم‌ترین علت بیماری لثه، تجمع پلاک حاوی باکتری است. پلاک یک لایه چسبناک و بی‌رنگ است که در صورت عدم حذف روزانه، سفت شده و به جرم دندانی تبدیل می‌شود.
سیگار: نیکوتین و سایر مواد شیمیایی موجود در دود سیگار باعث کاهش خون‌رسانی لثه، اختلال در عملکرد سلول‌های ایمنی و تضعیف روند ترمیم بافت می‌شوند.
دیابت: افراد دیابتی به دلیل مقاومت ایمنی و تغییرات عروقی، بیشتر مستعد ابتلا به پریودنتیت هستند و روند بهبود در آنها کندتر است.
سایر عوامل خطر: استرس مزمن، تغییرات هورمونی (بلوغ، بارداری، یائسگی)، مصرف داروهایی که ترشح بزاق را کاهش می‌دهند، و سابقه خانوادگی.
۳. علائم اولیه و هشداردهنده
تشخیص زودهنگام بیماری‌های لثه اهمیت بالایی دارد. علائم هشداردهنده شامل:
خونریزی لثه هنگام مسواک یا نخ دندان
قرمزی، تورم و حساسیت لثه
بوی بد مداوم دهان
عقب‌نشینی لثه و بلندتر شدن ظاهر دندان‌ها
وجود چرک بین دندان و لثه
لقی یا جابجایی دندان‌ها
۴. نقش بهداشت دهان در پیشگیری
رعایت اصول بهداشت دهان، کلید اصلی پیشگیری از بیماری‌های لثه است
و رعایت کردن بهداشت دهان و معاینات منظم دندانپزشکی، بهترین راه برای پیشگیری بیماری‌های لثه و حفظ سلامت دهان می باشد.
مسواک‌زدن دو بار در روز با مسواک نرم و خمیر دندان حاوی فلوراید
استفاده از نخ دندان یا ابزار بین‌دندانی برای حذف پلاک بین دندان‌ها
استفاده از دهان‌شویه ضدباکتری در صورت توصیه دندانپزشک
تمیزکردن زبان برای کاهش باکتری‌ها و بوی بد دهان
بنابراین میتوان گفت رعایت بهداشت دهان و دندان نه‌تنها نقش مهمی در پیشگیری از التهاب لثه دارد،بلکه با اجرای درمان‌های به‌موقع و علمی، میتوان روند درمان پریودنتیت را تسهیل کرده و به حفظ سلامت لثه در بلندمدت کمک کرد.
۵. اهمیت جرم‌گیری و معاینات منظم
جرم‌گیری (Scaling) فرآیندی است که در آن رسوبات سخت (جرم) و پلاک‌های مقاوم توسط دندانپزشک یا بهداشت‌کار دهان برداشته می‌شود.
معاینات دوره‌ای هر ۶ ماه یک‌بار کمک می‌کند تا بیماری‌های لثه در مراحل اولیه شناسایی و درمان شوند. در بیماران پرخطر (سیگاری‌ها، دیابتی‌ها)، ممکن است نیاز به مراجعات کوتاه‌تر باشد.
۶. روش‌های درمانی غیرجراحی
جرم‌گیری و روت پلنینگ (Root Planing): پاک‌سازی عمقی زیر لثه برای حذف باکتری و صاف‌کردن سطح ریشه دندان که چسبندگی مجدد لثه را تسهیل می‌کند.
درمان دارویی: شامل دهان‌شویه‌های کلرهگزیدین، آنتی‌بیوتیک‌های موضعی (ژل یا تراشه ضدباکتری درون پاکت لثه)، و در برخی موارد آنتی‌بیوتیک خوراکی.
کنترل عوامل زمینه‌ای: تنظیم قند خون در دیابتی‌ها، ترک سیگار، و بهبود بهداشت دهان.
۷. درمان‌های جراحی لثه و زمان انجام
وقتی پاکت‌های لثه عمیق‌تر از ۵ میلی‌متر شده و درمان‌های غیرجراحی کافی نباشند، جراحی لازم می‌شود:
جراحی فلپ (Flap Surgery): باز کردن لثه برای تمیز کردن عمقی و سپس بخیه زدن بافت در موقعیت مناسب.
جراحی بازسازی (Regenerative Surgery): استفاده از پیوند استخوان یا غشاء جهت بازسازی بافت و استخوان از دست‌رفته.
جراحی کانتورینگ لثه: اصلاح شکل لثه برای بهبود زیبایی و بهداشت.
زمان انجام جراحی زمانی است که پاکت‌های عمیق مانع تمیز کردن مؤثر می‌شوند و التهاب مزمن وجود دارد.
۸. تأثیر تغذیه و سبک زندگی بر سلامت لثه
رژیم غذایی: مصرف ویتامین C، ویتامین D، کلسیم و آنتی‌اکسیدان‌ها در بهبود سلامت لثه مؤثر است.
هیدراته‌بودن: نوشیدن آب کافی باعث شست‌وشوی باکتری‌ها و تحریک ترشح بزاق می‌شود.
ورزش منظم: با بهبود گردش خون و کاهش استرس، سیستم ایمنی را تقویت می‌کند.
کاهش قندهای ساده: چون قندها رشد باکتری‌های پلاک را تسریع می‌کنند.
۹. بیماری لثه در دوران بارداری
تغییرات هورمونی بارداری می‌تواند باعث تشدید التهاب لثه شود (Pregnancy Gingivitis). علائم شامل قرمزی، خونریزی و حساسیت لثه است.
عدم کنترل بیماری لثه در بارداری ممکن است با زایمان زودرس یا وزن کم نوزاد ارتباط داشته باشد.
توصیه‌ها:
معاینه و جرم‌گیری پیش از بارداری
رعایت دقیق بهداشت دهان در طول بارداری
مراجعه به دندانپزشک در صورت بروز علائم
۱۰. پیشگیری از بازگشت بیماری و مراقبت خانگی
پس از درمان، مهم‌ترین مرحله حفظ نتایج و جلوگیری از عود بیماری است:
ادامه مسواک و نخ دندان روزانه
مراجعات دوره‌ای طبق برنامه دندانپزشک (Maintenance Therapy)
استفاده از دهان‌شویه در صورت نیاز
کنترل بیماری‌های زمینه‌ای و پرهیز از سیگار
رعایت رژیم غذایی سالم و محدودکردن تنقلات شیرین
جمع‌بندی
بیماری‌های لثه یکی از شایع‌ترین علل از دست دادن دندان در بزرگسالان هستند، اما با رعایت بهداشت دهان، معاینات منظم، تغذیه سالم و درمان به‌موقع، میتوان از بروز یا پیشرفت آنها جلوگیری کرد. آگاهی و اقدام زودهنگام، کلید حفظ لبخند و سلامت دهان برای تمام عمر است.
دیدگاهتان را بنویسید